تبلیغ‌افزار چیست؟
تبلیغ‌افزار (Adware)، که به‌عنوان نرم‌افزار پشتیبانی‌شده توسط تبلیغات نیز شناخته می‌شود، نوعی نرم‌افزار است که با نمایش خودکار تبلیغات روی صفحه نمایش شما (معمولاً در یک مرورگر وب) برای توسعه‌دهندگان خود درآمد ایجاد می‌کند. تبلیغ‌افزار معمولاً برای رایانه‌ها طراحی شده است اما در دستگاه‌های موبایل نیز یافت می‌شود. برخی از انواع تبلیغ‌افزار بسیار مخرب هستند و می‌توانند درهای ورودی برای برنامه‌های مخرب دیگر ایجاد کنند.
تبلیغ‌افزار نرم‌افزاری است که تبلیغات ناخواسته (و گاهی آزاردهنده) را به‌صورت پاپ‌آپ روی رایانه یا دستگاه موبایل شما نمایش می‌دهد. این نوع نرم‌افزار معمولاً از دو طریق روی دستگاه کاربران نصب می‌شود:
-
نصب همراه با نرم‌افزارهای رایگان: ممکن است شما یک برنامه رایگان را روی رایانه یا موبایل خود نصب کنید، بدون اینکه بدانید حاوی نرم‌افزاری جانبی است که تبلیغ‌افزار را شامل می‌شود. این کار به توسعه‌دهندگان برنامه اجازه می‌دهد تا درآمد کسب کنند، اما شما بدون آگاهی، تبلیغ‌افزار را دریافت خواهید کرد.
-
سوءاستفاده از آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری: در برخی موارد، هکرها از آسیب‌پذیری‌های سیستم‌عامل یا نرم‌افزارهای شما سوءاستفاده کرده و بدافزارهایی از جمله تبلیغ‌افزار را روی سیستم شما نصب می‌کنند.
چگونه تبلیغ‌افزار وارد دستگاه شما می‌شود؟
تبلیغ‌افزار معمولاً همراه با نرم‌افزارهایی که از اینترنت دانلود می‌کنید، مخصوصاً برنامه‌های رایگان (Freeware) یا اشتراک‌گذاری‌شده (Shareware)، روی سیستم شما نصب می‌شود. در بسیاری از موارد، تبلیغ‌افزار به‌صورت مخفیانه روی دستگاه شما نصب شده و بدون اطلاع شما فعالیت می‌کند.
نرم‌افزارهای رایگانی که حاوی تبلیغات هستند، غیرقانونی نیستند، اما…
اگر یک برنامه شخص ثالث به‌صورت ناخواسته نرم‌افزارهای تبلیغاتی مخرب را روی دستگاه شما نصب کند، این اقدام غیرقانونی محسوب می‌شود.
تبلیغ‌افزار چگونه کار می‌کند؟
تبلیغ‌افزار به‌طور مخفیانه روی دستگاه شما نصب شده و تبلیغاتی را به شما نمایش می‌دهد. هدف اصلی این نرم‌افزار کسب درآمد است.
توسعه‌دهندگان تبلیغ‌افزار از روش‌های زیر برای کسب درآمد استفاده می‌کنند:
- پرداخت به ازای کلیک (PPC) – آنها به‌ازای هر کلیکی که روی تبلیغات انجام دهید، پول دریافت می‌کنند.
- پرداخت به ازای نمایش (PPV) – به‌ازای هر بار نمایش تبلیغ، مبلغی دریافت می‌کنند.
- پرداخت به ازای نصب (PPI) – در ازای نصب نرم‌افزارهای همراه با تبلیغ‌افزار روی دستگاه شما، پول دریافت می‌کنند.
علاوه بر این، تبلیغ‌افزار می‌تواند فعالیت‌های اینترنتی شما را ردیابی کرده و تبلیغات متناسب با جستجوهای شما را نمایش دهد. توسعه‌دهندگان این نرم‌افزار حتی می‌توانند اطلاعات شما (مانند موقعیت مکانی و تاریخچه مرورگر) را به اشخاص ثالث بفروشند و از این طریق درآمد بیشتری کسب کنند.
در بدترین حالت، تبلیغ‌افزار می‌تواند به یک تهدید امنیتی برای حریم خصوصی و امنیت سایبری شما تبدیل شود.
انواع تبلیغ‌افزار
تشخیص تفاوت بین تبلیغ‌افزارهای بی‌ضرر و تبلیغ‌افزارهای مخرب بسیار مهم است. نمونه‌هایی از تبلیغ‌افزار شامل موارد زیر است:
۱. تبلیغ‌افزار قانونی
تبلیغ‌افزار قانونی به شما اجازه می‌دهد که با نمایش تبلیغات و پیشنهادهای نرم‌افزاری موافقت کنید. این مدل تبلیغ‌افزار به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا هزینه‌های خود را جبران کرده و نرم‌افزار را به‌صورت رایگان ارائه دهند.
- کاربران با میل خود این نوع تبلیغ‌افزار را دانلود می‌کنند تا به یک محصول رایگان دسترسی داشته باشند.
- گاهی کاربران می‌توانند اجازه دهند که اطلاعات بازاریابی آنها جمع‌آوری شود.
- برخی از تبلیغات شخصی‌سازی‌شده یا نرم‌افزارهای شخص ثالث همراه با این مدل تبلیغ‌افزار می‌توانند مطلوب باشند.
تبلیغ‌افزار قانونی توسط انواع توسعه‌دهندگان، از جمله شرکت‌های معتبر، ایجاد می‌شود و یک روش معتبر و قانونی برای ارائه محصولات رایگان به کاربران محسوب می‌شود.
۲. برنامه‌های ناخواسته بالقوه (PUA یا PUP)
با این حال، همه برنامه‌هایی که دانلود می‌کنید، با رضایت شما نصب نمی‌شوند. اینجاست که مرزهای قانونی نامشخص می‌شود.
برنامه‌های ناخواسته بالقوه (PUA) شامل هر نرم‌افزاری است که شما آن را عمداً انتخاب نکرده‌اید اما روی دستگاه شما نصب شده است. این برنامه‌ها گاهی برنامه‌های ناخواسته بالقوه (PUP) نیز نامیده می‌شوند.
تبلیغ‌افزارهای PUA می‌توانند در یک منطقه خاکستری قانونی قرار بگیرند، جایی که میزان مخرب بودن یا غیرقانونی بودن آنها به اهداف نرم‌افزار و افرادی که آن را توزیع می‌کنند بستگی دارد. این تبلیغ‌افزارها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
-
تبلیغ‌افزار فریبنده قانونی (Legal Deceptive Adware PUA):
- این نوع تبلیغ‌افزار فرایند انصراف از نصب نرم‌افزارهای جانبی را پیچیده می‌کند تا کاربران به‌طور ناخواسته آنها را نصب کنند.
- گرچه این روش آزاردهنده است، اما برخی از تبلیغ‌افزارهای قانونی از این شیوه استفاده می‌کنند.
- اگر توسعه‌دهنده آگاهانه بدافزار یا تبلیغات آلوده به ویروس را اضافه نکرده باشد، قانونی محسوب می‌شود.
- متأسفانه، برخی تبلیغ‌افزارها ممکن است بدون اطلاع، بدافزارهای مخفی را روی دستگاه‌ها نصب کنند.
-
تبلیغ‌افزار آزاردهنده قانونی (Legal Abusive Adware PUA):
- این نوع تبلیغ‌افزار به‌گونه‌ای طراحی شده که کاربر را با تبلیغات بیش از حد بمباران کند.
- این تبلیغات می‌توانند در خود تبلیغ‌افزار، نوارابزارهای مرورگر یا نرم‌افزارهای همراه آن وجود داشته باشند.
- تا زمانی که شامل بدافزار نباشد، از نظر قانونی مجاز است.
- تبلیغات مرتبط با محصولات بزرگسالان (مانند محتوای غیراخلاقی) یا قرص‌های لاغری معمولاً در این نوع تبلیغ‌افزار دیده می‌شوند.
-
تبلیغ‌افزار مخرب غیرقانونی (Illegal Malicious Adware PUA):
- این مدل تبلیغ‌افزار از همکاری با مجرمان سایبری برای انتشار نرم‌افزارهای مخرب مانند جاسوس‌افزار (Spyware)، ویروس‌ها و سایر بدافزارها سود می‌برد.
- این بدافزارها می‌توانند به‌طور مخفیانه در خود تبلیغ‌افزار، وب‌سایت‌های تبلیغ‌شده یا نرم‌افزارهای همراه با آن پنهان شوند.
- توسعه‌دهندگان و توزیع‌کنندگان این نوع تبلیغ‌افزار به‌صورت عمدی این تهدیدات را منتشر کرده و از روش‌های سوءاستفاده‌گرانه برای انجام این کار استفاده می‌کنند.
چگونه متوجه شویم که سیستم ما به تبلیغ‌افزار آلوده شده است؟
علائم وجود تبلیغ‌افزار در کامپیوتر
- تغییر غیرمنتظره در صفحه اصلی مرورگر
- نمایش نادرست صفحات وب
- نمایش بیش از حد پاپ‌آپ‌های تبلیغاتی
- کاهش سرعت سیستم
- هنگ کردن دستگاه
- کند شدن اینترنت
- تغییر مسیر ناگهانی نتایج جستجو
- اضافه شدن نوارابزارهای مشکوک به مرورگر
علائم وجود تبلیغ‌افزار در موبایل
- کاهش سرعت دستگاه
- باز شدن کند برنامه‌ها
- تخلیه سریع باتری
- مشاهده برنامه‌هایی که شما نصب نکرده‌اید
- مصرف غیرعادی داده اینترنتی
- دریافت تبلیغات بیش از حد
تبلیغ‌افزار موبایل
تبلیغ‌افزار می‌تواند از طریق برنامه‌های موبایلی، به‌ویژه در دسته‌های محبوب مانند سرگرمی و بازی‌ها، وارد گوشی‌های هوشمند شود. این برنامه‌ها در ابتدا ممکن است بی‌ضرر به نظر برسند، اما پس از نصب می‌توانند به‌طور مخرب عمل کنند.
تبلیغ‌افزارهای موبایل طیف وسیعی دارند، از کم‌خطر تا بسیار مخرب:
- در موارد کم‌خطر، ممکن است برنامه‌ای دانلود کنید که تنها تبلیغات زیادی نمایش می‌دهد. این موضوع آزاردهنده است، به‌ویژه وقتی تبلیغات خارج از خود برنامه ظاهر شده و شناسایی منبع آن دشوار باشد.
- در موارد بسیار مخرب، برخی برنامه‌ها ممکن است بدافزارهای تبلیغاتی پنهان را دانلود کرده و در پس‌زمینه اجرا کنند. این موارد شامل کلیک خودکار روی تبلیغات بدون اطلاع کاربر یا ثبت‌نام در خدمات پولی بدون رضایت کاربر می‌شود.
چگونه تبلیغ‌افزار را حذف کنیم؟
حذف تبلیغ‌افزار می‌تواند مشکلاتی مانند پاپ‌آپ‌های مزاحم و جاسوس‌افزارهای مخفی را برطرف کند.
حذف دستی تبلیغ‌افزار همیشه همه اجزای آن را پاک نمی‌کند.
برای حذف کامل تبلیغ‌افزار، استفاده از نرم‌افزارهای امنیت سایبری توصیه می‌شود.
مراحل شناسایی و حذف تبلیغ‌افزار
-
تبلیغ‌افزارهای معمولی:
- اگر تبلیغ‌افزار به‌طور قانونی نصب شده و با رضایت شما اجرا می‌شود، می‌توانید آن را نگه دارید.
- اما اگر بدون اطلاع شما نصب شده باشد، باید آن را حذف کنید.
-
برنامه‌های ناخواسته بالقوه (PUA):
- این برنامه‌ها می‌توانند مسیر ورود بدافزارهای خطرناک باشند.
- حذف این برنامه‌ها توصیه می‌شود.
-
آلودگی‌های بدافزاری:
- اگر سیستم شما قبلاً به بدافزار آلوده شده، باید آنها را شناسایی و حذف کنید تا امنیت شما در معرض خطر نباشد.
استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی برای حذف تبلیغ‌افزار
نرم‌افزارهای امنیتی مانند بیت دیفندر قابلیت اسکن سیستم و حذف تبلیغ‌افزار و سایر تهدیدات را دارند.
فعال‌سازی تنظیمات شناسایی تبلیغ‌افزار در نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس مهم است، زیرا برخی از آنها به‌طور پیش‌فرض تبلیغ‌افزارها را شناسایی نمی‌کنند.
نکته: بسیاری از نرم‌افزارهای رایگان پس از خرید نسخه پولی، نمایش تبلیغات را متوقف می‌کنند، اما برخی دیگر همچنان از تبلیغ‌افزارهای شخص ثالث استفاده می‌کنند. در این موارد، حذف تبلیغ‌افزار ممکن است عملکرد برنامه را مختل کند. اگر احساس امنیت نمی‌کنید، بهتر است آن برنامه را به‌طور کامل حذف کنید.
حذف تبلیغ‌افزار از گوشی اندروید
اگر می‌خواهید تبلیغ‌افزار را از گوشی اندرویدی خود حذف کنید، مراحل زیر را انجام دهید:
- گوشی خود را در حالت Safe Mode راه‌اندازی کنید.
- برنامه‌های مدیریتی مخرب را حذف کنید.
- برنامه‌های مخرب را از گوشی اندروید خود حذف کنید.
- از نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس برای اسکن و حذف ویروس‌ها و تبلیغ‌افزارها استفاده کنید.
- تغییر مسیرهای ناخواسته و پاپ‌آپ‌های تبلیغاتی را از مرورگر خود حذف کنید.
حذف تبلیغ‌افزار از آیفون
گوشی‌های آیفون به دلیل ساختار امنیتی iOS کمتر به ویروس‌ها و بدافزارها آلوده می‌شوند، مگر اینکه جیلبریک شده باشند.
برای غیرفعال کردن تبلیغات پاپ‌آپ در آیفون:
- مرورگر Chrome را باز کنید.
- روی آیکون سه نقطه کلیک کرده و وارد تنظیمات شوید.
- به بخش “Content Settings” بروید و گزینه “Block pop-ups” را انتخاب کنید.
- گزینه “Block pop-ups” را خاموش کنید.
چگونه از تبلیغ‌افزار پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از تبلیغ‌افزار بهترین راه برای حفظ امنیت دستگاه شما است، زیرا همواره شکل‌های جدیدی از این بدافزارها ایجاد می‌شوند.
نکات مهم برای محافظت از خود در برابر تبلیغ‌افزار:
-
نرم‌افزارهای خود را به‌روز نگه دارید.
- نسخه‌های جدید نرم‌افزارها شامل به‌روزرسانی‌های امنیتی هستند که آسیب‌پذیری‌ها را برطرف می‌کنند.
-
محتاط باشید، کنجکاو نباشید!
- در دنیای دیجیتال، هر چیز ناشناخته‌ای را به‌عنوان یک تهدید احتمالی در نظر بگیرید.
- هکرها از ایمیل‌های جعلی، تبلیغات فریبنده و لینک‌های ناشناس برای آلوده کردن دستگاه‌ها استفاده می‌کنند.
-
به جزئیات دقت کنید.
- قبل از دانلود هر نرم‌افزار یا کلیک روی لینک‌ها، حتماً آدرس‌ها را بررسی کنید.
- هکرها تلاش می‌کنند آدرس‌های جعلی مشابه با سایت‌های معتبر بسازند تا کاربران را فریب دهند.
-
فعالیت‌های خود را قانونی نگه دارید.
- دانلود غیرقانونی نرم‌افزارها و رسانه‌ها شما را در معرض مجرمان سایبری قرار می‌دهد.
- برخی از این خدمات از تبلیغ‌افزارهای آلوده استفاده می‌کنند.
-
در هنگام نصب برنامه‌ها، تنظیمات را بررسی کنید.
- بسیاری از تبلیغ‌افزارهای شخص ثالث به‌صورت پیش‌فرض نصب می‌شوند، مگر اینکه کاربر آنها را غیرفعال کند.
- قبل از کلیک روی دکمه “بعدی”، تمامی شرایط و گزینه‌ها را مطالعه کنید.
-
برنامه‌ها را فقط از منابع معتبر دانلود کنید.
- همواره از فروشگاه‌های رسمی مانند Google Play و App Store استفاده کنید.
- برنامه‌هایی که امتیاز پایین یا نظرات منفی زیادی دارند را دانلود نکنید.
-
روی تبلیغات مشکوک کلیک نکنید.
- برخی از تبلیغات، مخصوصاً آن‌هایی که دکمه بستن جعلی دارند، کاربر را فریب می‌دهند تا روی لینک‌های آلوده کلیک کند.
-
صورت‌حساب‌های بانکی خود را بررسی کنید.
- هزینه‌های ناگهانی یا غیرمنتظره می‌توانند نشانه‌ای از ثبت‌نام ناخواسته در سرویس‌های پولی توسط تبلیغ‌افزارهای موبایلی باشند.
جمع‌بندی
در مجموع، آشنایی با تبلیغ‌افزار و شناخت انواع آن، نخستین گام برای محافظت از حریم خصوصی و امنیت دستگاه‌هایمان است. گاه این نرم‌افزارها بی‌آنکه کاربر متوجه شود نصب می‌شوند و تبلیغات آزاردهنده یا حتی مخرب نمایش می‌دهند. با توجه به اینکه تبلیغ‌افزارها ممکن است در طیف بی‌خطر تا بسیار خطرناک قرار گیرند، نصب برنامه‌ها از منابع معتبر، به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارها، استفاده از ابزارهای امنیتی و دقت هنگام نصب برنامه‌های رایگان، از بهترین راهکارها برای پیشگیری هستند. در نهایت، هرچه کاربران در فضای مجازی هوشمندانه‌تر عمل کنند و با تهدیداتی همچون تبلیغ‌افزار آشناتر باشند، احتمال گرفتار شدن در دام این برنامه‌های ناخواسته و مخرب به‌مراتب کمتر خواهد شد.