مدل‌سازی تهدید چیست؟
مدل‌سازی تهدید فرآیندی است که با استفاده از سناریوهای فرضی، نمودارهای سیستمی و آزمایش، به ایمن‌سازی سیستم‌ها و داده‌ها کمک می‌کند. این فرآیند با شناسایی آسیب‌پذیری‌ها، کمک به ارزیابی ریسک و ارائه راهکارهای اصلاحی، امنیت سایبری و اعتماد به سیستم‌های کلیدی کسب‌وکار را بهبود می‌بخشد.
چرا مدل‌سازی تهدید ضروری است؟
با دیجیتالی شدن سازمان‌ها و گسترش استفاده از فناوری‌های ابری، سیستم‌های فناوری اطلاعات در معرض خطرات و آسیب‌پذیری‌های بیشتری قرار می‌گیرند. همچنین، استفاده روزافزون از دستگاه‌های موبایل و اینترنت اشیا (IoT) دامنه تهدیدات را گسترش داده است. در حالی که حملات هکری و حملات انکار سرویس (DDoS) مرتباً در اخبار دیده می‌شوند، تهدیدات داخلی نیز اهمیت دارند—مانند کارمندانی که سعی در سرقت یا دستکاری داده‌ها دارند.
کسب‌وکارهای کوچک نیز از این حملات در امان نیستند. در واقع، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند، زیرا معمولاً تدابیر امنیت سایبری کافی را در اختیار ندارند. مهاجمان و هکرهای مخرب، خودشان نیز ارزیابی ریسک انجام می‌دهند و به دنبال اهدافی هستند که به راحتی قابل نفوذ باشند.
مزایای مدل‌سازی تهدید چیست؟
فرآیند مدل‌سازی تهدید می‌تواند:
- دید بهتری از سیستم‌ها ارائه دهد. ایجاد نمودارهای جریان داده (DFD)، نمایش گرافیکی مسیرهای حمله و اولویت‌بندی دارایی‌ها و ریسک‌ها به تیم‌های فناوری اطلاعات کمک می‌کند تا درک بهتری از امنیت شبکه و معماری آن داشته باشند.
- مشارکت در امنیت را بهبود بخشد. مدل‌سازی تهدید نیازمند همکاری چندین ذینفع است. مشارکت در این فرآیند می‌تواند آگاهی از امنیت سایبری را به عنوان یک مهارت کلیدی در تمام بخش‌ها تقویت کند.
- به اولویت‌بندی ریسک کمک کند. داده‌های حاصل از مدل‌سازی تهدید به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا تصمیم بگیرند کدام ریسک‌های امنیتی را در اولویت قرار دهند و منابع انسانی و بودجه را به درستی تخصیص دهند.
آیا مدل‌سازی تهدید نیاز به نرم‌افزار خاصی دارد؟
در حالی که مدل‌سازی تهدید پایه‌ای را می‌توان در یک جلسه طوفان فکری انجام داد، اما شرکت‌های بزرگ با آسیب‌پذیری‌های بیشتر معمولاً از ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای افزایش امنیت سیستم‌های پیچیده خود استفاده می‌کنند. این نرم‌افزارها یک چارچوب برای مدیریت فرآیند مدل‌سازی تهدید و داده‌های تولیدشده فراهم می‌کنند و می‌توانند در ارزیابی ریسک و آسیب‌پذیری و ارائه راهکارهای اصلاحی کمک کنند.
مراحل فرآیند مدل‌سازی تهدید
مراحل اصلی مدل‌سازی تهدید شامل موارد زیر است:
- شناسایی دارایی‌ها: دارایی می‌تواند شامل داده‌های حساب‌های کاربری، مالکیت فکری، یا عملکرد پایدار یک سیستم باشد.
- ترسیم نمودار سیستم: نمودارهای DFD نمایی سطح بالا از سیستم‌ها و مسیرهای حمله را ارائه می‌دهند. درخت حمله نیز نمایش گرافیکی مسیرهای احتمالی حملات را نشان می‌دهد.
- تحلیل تهدیدات: استفاده از روش‌های مدل‌سازی تهدید برای تحلیل انواع خاصی از تهدیدات، شناسایی آسیب‌پذیری‌ها، ترسیم جریان داده‌ها و محاسبه ریسک.
- مدیریت و اولویت‌بندی ریسک: بسیاری از ابزارهای مدل‌سازی تهدید، امتیازات تهدید و داده‌هایی برای ارزیابی ریسک ارائه می‌دهند. ورودی ذینفعان در این مرحله بسیار مهم است.
- شناسایی راهکارهای اصلاحی: پس از شناسایی نقاط بحرانی، اقدامات اصلاحی مشخص می‌شود. تغییر تنظیمات فایروال، رمزگذاری یا احراز هویت چندمرحله‌ای از جمله این اقدامات هستند.
چگونه می‌توان اثربخشی مدل‌سازی تهدید را اندازه‌گیریس کرد؟
دو روش اصلی برای ارزیابی اثربخشی مدل‌سازی تهدید وجود دارد:
- سیستم امتیازدهی آسیب‌پذیری مشترک (CVSS): CVSS امتیازات استانداردی را برای آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری، سیستم‌های فناوری اطلاعات و دستگاه‌های IoT ارائه می‌دهد. این امتیازات را می‌توان از طریق یک ابزار آنلاین رایگان محاسبه کرد و با پایگاه داده‌ای از امتیازات مشابه مقایسه نمود.
- آزمون نفوذ (Penetration Testing): که به عنوان “هک اخلاقی” نیز شناخته می‌شود، شامل شبیه‌سازی حملات ساختگی روی سیستم است تا نقاط قوت و ضعف آن بررسی شود. این آزمون‌ها ممکن است نیازمند تحلیل‌های داده‌ای زمان‌بری باشند، بنابراین باید تنها برای دارایی‌های مهم اجرا شوند.
آیا مدل‌سازی تهدید به عنوان یک سرویس (TMaaS) ارائه می‌شود؟
بله. مدل‌سازی تهدید به عنوان یک سرویس (Threat Modeling as a Service – TMaaS) به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا بر روی اصلاح تهدیدات و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک تمرکز کنند، در حالی که پردازش داده‌های مورد نیاز توسط ارائه‌دهندگان TMaaS انجام می‌شود. TMaaS همچنین امکان مدل‌سازی تهدیدات به‌صورت مستمر را فراهم می‌کند و می‌تواند به‌طور خودکار هنگام به‌روزرسانی، گسترش یا تغییر سیستم‌ها آزمایش‌ها را اجرا کند. این سرویس‌ها از اطلاعات تهدیدات جهانی برای تقویت امنیت شبکه استفاده می‌کنند.
روش‌ها و ابزارهای مدل‌سازی تهدید
روش CIA
به عنوان نقطه شروع، روش CIA (محرمانگی، یکپارچگی، در دسترس‌بودن) برای تعریف مواردی که باید در سازمان محافظت شوند، استفاده می‌شود. این موارد ممکن است شامل اطلاعات حساس مشتری (محرمانگی)، داده‌های عملیاتی یا اختصاصی شرکت (یکپارچگی)، یا قابلیت اطمینان یک سرویس مانند درگاه وب (در دسترس‌بودن) باشند.
درخت حمله (Attack Trees)
درخت حمله یک نمایش گرافیکی از سیستم‌ها و آسیب‌پذیری‌های احتمالی آن‌ها است. ریشه درخت دارایی اصلی است، در حالی که نقاط ورودی و تهدیدات به عنوان شاخه‌ها یا ریشه‌های فرعی نمایش داده می‌شوند.
روش STRIDE
STRIDE که توسط مایکروسافت توسعه یافته، یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین چارچوب‌های مدل‌سازی تهدید است. این روش شامل شش دسته تهدید است:
- Spoofing (جعل هویت)
- Tampering (دستکاری داده‌ها)
- Repudiation (انکار پذیرش)
- Information Disclosure (افشای اطلاعات)
- Denial of Service (انکار سرویس)
- Elevation of Privilege (ارتقای سطح دسترسی)
روش PASTA
PASTA (فرآیند شبیه‌سازی حمله و تحلیل تهدید) یک چارچوب استراتژیک هفت‌مرحله‌ای است که شامل تعریف اهداف، بررسی آسیب‌پذیری‌ها، تحلیل ضعف‌ها، مدل‌سازی حمله و تحلیل ریسک و تأثیر است.
ابزار Trike
Trike یک ابزار متن‌باز است که در قالب یک الگوی صفحه گسترده یا برنامه مستقل ارائه می‌شود. این ابزار با ترکیب دارایی‌ها، بازیگران، اقدامات و قوانین، یک تحلیل امتیازی از ریسک‌ها ارائه می‌دهد.
مدل VAST
مدل VAST (Visual, Agile, and Simple Threat) شامل فرآیندهای مقیاس‌پذیر است که می‌توان آن را برای بخش‌های مختلف سازمان اعمال کرد.
روش Persona Non Grata
این روش مشابه پروفایل‌سازی مجرمان در تحقیقات پلیسی است و از تمرین‌های طوفان فکری برای ایجاد تصویری دقیق از مهاجمان بالقوه استفاده می‌کند.
روش LINDDUN
LINDDUN چارچوبی برای تحلیل تهدیدات حریم خصوصی است که بر اساس دسته‌بندی‌های خاصی مانند قابلیت پیوند، قابلیت شناسایی، عدم انکار، قابلیت تشخیص، افشای اطلاعات، ناآگاهی و عدم تطابق عمل می‌کند.
مدل‌سازی تهدید یک رویکرد کلیدی برای تقویت امنیت سایبری و کاهش ریسک‌های بالقوه در سیستم‌ها و شبکه‌های دیجیتال است.
جمع‌بندی
مدل‌سازی تهدید روشی کلیدی برای شناسایی و کاهش خطرات امنیتی در سیستم‌ها است. با رشد فناوری‌های دیجیتال، حملات سایبری پیچیده‌تر شده‌اند و این فرآیند به سازمان‌ها کمک می‌کند تا آسیب‌پذیری‌ها را تحلیل کرده و راهکارهای پیشگیرانه ارائه دهند.
روش‌های مختلفی مانند STRIDE، PASTA، CIA و Attack Trees برای این مدل‌سازی وجود دارد و ابزارهایی مانند Trike نیز آن را خودکارسازی می‌کنند.
با استفاده از سیستم امتیازدهی آسیب‌پذیری (CVSS) و آزمون نفوذ، می‌توان اثربخشی این فرآیند را سنجید. همچنین، مدل‌سازی تهدید به‌عنوان سرویس (TMaaS) امکان اجرای مداوم و خودکار آن را فراهم می‌کند.
در نهایت، این روش ابزاری ضروری برای تقویت امنیت سایبری و جلوگیری از حملات است.
